KÜL TEGİN YAZITININ “ÇİNCE” YÜZÜ

Kül Tegin yazıtının Tabgaç Türkçesiyle yazılmış olan bölümü pek dikkate alınmaz. Bu bölüm Orhun alfabesiyle değil, yine bir Türk yazısı olan ve bugün “Çin işaretleri” dediğimiz yazıyla yazılmıştır.

Tabgaç Türkçesiyle nasıl okunduğu bilinmediği için yazıt, Mandarin diliyle okunarak çevrildi. Bu nedenle özel adlar bugünkü Mandarin dilindeki söylenişlere göre verildi. Köşeli parantez içinde de bildiğimiz kadarıyla gerçek Türkçe adları verildi. 

Bu bölümün önemi, içeriğinde anlatılmak istenenin ne olduğundan kaynaklanıyor. Çin'deki Türk kültürünün, Asya Türk kültürünün merkezi olduğunu gösteriyor. Çin'deki  Tabgaç Türk kağanlığının da, Asya'daki öteki Türk kağanlıklarının biat ettikleri bir merkez kağanlık olduğunu kanıtlıyor.  Tabgaç Kağanı, öteki kağanları ve teginleri kendi oğulları gibi görüyor ve kendini onların babası gibi hissediyor.   

Türkçesi: 

(Çeviren Nur Evey)

Özel anıt yazıtı.  

Şu mavi göğün yeryüzünde korumadığı yoktur.  

Gök ve yer uyum içinde bir olup güzel bir toplumu oluşturur.  

Gökte ve yerde her şey karanlık ve aydınlığa ayrıldığı için her [toplumun] kendi kağanları vardır....  

Aslında ...... sonraki nesilleridir.  

Tabgaçın savaşı [kuzeydeki] yaban çöllerine ulaştığında Gan-quan'daki saraya gelip Guan-lu'nun korumasını dilediler. 

Bunun nedeni aramızdaki dostluğun eksikliğiydi.

Gao-zu'nun kurduğu  ülkeyi Tai-zong sürdürdü.  

Askeri başarılar her yanda duyuldu.  

Göğün mavisi değiştiği için sanları da kuşaktan kuşağa ulaşır... 

Sınır vergileri geliyordu. 

Birbirimize baba oğul gibi bağlıydık.  

Akınlar, yağmalar dindi ve okla yay kınına girdi.  

Siz bizi üzmediğiniz sürece biz de sözümüzden dönmeyeceğiz.  

Bu da, sınırımızdaki huzurun dayanağı değil midir?

Ölü kişi, Bianlu Han'ın [Kutluk Kağan'ın] ikinci oğlu ve bugünkü Bianjia Han'ın [Bilge Kağan'ın] küçük kardeşidir. 

Saygısı uzak ülkelerde bilinir. 

Onun görkemini yabancıar iyi bilir. 

Büyük dedesi Edimiş [İletmiş] Bey'in onur ve ahlakı nasıl kazandı?  

Dedesi....[Kutluk Erkin?] derin bir erdem gösterdi.  

Yoksa böyle bir bilge kişi nasıl yetişirdi? 

Bu nedenle dostluk korundu.  

Kuzeyde Xuan-lei ile uzlaştı, batıda Chu-yue ile komşu oldu. ...ya saygı duydu.  

Tu-yu'nun aşamasına erişti. 

[Biz] Tabgaçla yakın ilişkiler kurdu.  

Bu nedenle seni saygıyla övdüm ve güven gösterdim. 

Antlaşmamız bozulmasa da, güneşin ışığı kayboldu [yani Kül Tegin öldü]. 

Yüreğimde çok büyük bir acı duyuyorum. 

Ayrıca, kağanın küçük kardeşi tegin, benim oğlum gibidir.  

Bu durum, baba ile oğul arasındaki yakınlığın, ağabey ile küçük kardeş arasındaki yakınlıktan ayrı olmadığını göstermez mi? 

Hepsi de babanın oğluna duyduğu içten sevgidir. 

Bu nedenle bu görkemli yazıtı diktirdim, ünü çok uzaklara yayılsın ve çok uzun bir süre konuşulsun diye.  

Sözler derki:

Çölün sınırındaki Ting-linglerin [Öteki Türk boylarının] topraklarında gerçek kahramanlar bulunuyordu.  

Sen tegin olarak üstün başarılar kazandın.  

[Biz ] Tabgaç ile dostluk kurdun.  

Ne yazık ki böyle bir kişi uzun süre yaşamadı.  

Bu görkemli yazıt dağ gibi dikildi ki, sonsuza dek duyulsun.   

Bu yazıt, yüce Tabgaçın Huan Zong'un yönetiminin yirminci yılında on ikinci ayın yedinci gününde dikildi. 

“Çincesi”:

故闕特勤碑 禦制禦書 

彼蒼者天，網不覆燾。

天人相合，寰寓大同， 

以其氣隔陰陽，是用別為君長。 

彼君長者，本□□□裔也， 

首自中國，雄飛北荒， 

來朝甘泉，願保光祿，則恩好之深舊矣。

洎 我高祖之肇興皇業，太宗之遂荒帝載，文教施于八方，武功成於七德，

彼或變故相革，榮號迭稱，終能代□□，□修邊貢。 

爰逮朕躬，結為父子，使寇虐不作，弓矢載櫜，爾無我虞，我無爾詐，邊鄙之不 □，□□之賴歟？ 

君諱闕特勤，骨咄祿可汗之次子，今苾伽可汗之令弟也，

孝友聞于遠方，威□懾□□俗，

斯豈由曾祖伊地米施匍積厚德於上，而身克終之， 

祖骨咄祿頡斤行深仁於下，而子□□之， 不然何以生此賢也？故能承順友愛，輔成規略，

北燮眩雷之境，西鄰處月之郊尊撐梨之□□，

受屠耆之寵任，以親我有唐也 

我是用嘉爾誠績，大開恩信。而遙圖不騫，促景俄盡，永言悼惜，疚於朕心。且 特勤，

可汗之弟也。可汗，猶朕之子也。父子之義，既在敦崇，兄弟之親，得無連類，

 俱為子愛，再感深情。是用故製作豐碑，發揮遐壤，使千古之下，休光日新。 

詞曰: 

沙塞之國，丁零之鄉。雄武郁起，于爾先王。

爾君克長，載赫殊方。

爾道克順， 謀親我唐。

孰謂若人，網保延長。

高碑山立，垂裕無疆。 

大唐開元廿年歲次壬申，七月辛醜朔，七日丁未建。

Kaynak: Arif Cengiz Erman